با ساختار پوست انسان بیشتر آشنا شوید.

پوست آیینه تمام نمای سلامت ما است. جوشها، لک ها، چین و چروکها و بسیاری مشکلات پوستی دیگر، دغدغه بسیاری از ما هستند. اما آیا می دانید که پوست ما می تواند نشانه ای از بیماری های داخلی بدن باشد؟!

 پوست انسان عضوی است که بیرونی‌ترین لایه بدن را تشکیل می‌دهد و وظایف متفاوتی دارد. مساحت پوست انسان بالغ بر حدود 1.5 الی ۲ مترمربع است و بزرگ‌ترین عضو بدن است که حدود ۱۵ الی ۲۰ درصد وزن کلی بدن را تشکیل می‌دهد.

ضخامت پوست با جنسیت، سن و بسته به موضع بدن متغیر است. معمولاً پوست آقایان ضخامت بیشتری نسبت به پوست خانم‌ها دارد.

پوست پلک کمترین ضخامت و پوست کف پا بیشترین ضخامت را دارد. این ضخامت بین 1 الی ۴ میلیمتر در نواحی مختلف متغیر است.

لایه‌های پوست انسان

پوست دارای سه‌لایه به نام‌های اپیدرم (Epidermis)، درم(Derm) و هیپودرم (Hypodermis) است.

اپیدرم (Epidermis)

 اپیدرم خارجی‌ترین لایه پوست را تشکیل می‌دهد که در نواحی نازک پوست از ۵۰ ردیف سلول و در نواحی ضخیم از ۱۰۰ ردیف سلول تشکیل شده است.

 اپیدرم خود شامل ۵ لایه است که  از پایین‌ترین سطح هر ۲۸ الی ۳۰ روز در افراد جوان و هر ۴۵ الی ۵۰ روز در افراد مسن رشد به سطح لایه‌ها داریم.

تکنیک‌های لایه‌برداری، میکرودرم و انواع فیشال‌ها بدون دستگاه‌ها با مواد در این لایه صورت می‌گیرد و تمام آب‌رسان‌ها ترمیم‌کننده‌ها و پاک‌کننده‌های محصولات آرایشی در این لایه تأثیرگذار هستند.

این لایه اولین سد دفاعی بدن در مقابل مواد شیمیایی و میکروب‌ها است. اپیدرم مانع ازدست‌رفتن رطوبت پوست شده و از خشک‌شدن پوست جلوگیری می‌کند و باعث شادابی، لطافت و زیبایی پوست می‌شود.

 اپیدرم  قابلیت نگهداری مقدار زیادی آب را در خود دارد که در پیری این قابلیت کاهش‌یافته و پوست خشک و چروکیده می‌شود.

لایه‌های اپیدرم که شامل 5 لایه‌اند عبارت‌اند از

لایه اول لایه بازال (stratam basale)

تحتانی‌ترین لایه اپیدرم است از یک ردیف سلول مکعبی شکل تشکیل شده است. در لابه‌لای سلول‌های مکعبی شکل لایه بازال، سلول‌های ملانوسیت که تولید و پخش رنگ‌دانه‌های ملانین را بر عهده دارند قرار گرفته‌اند.

 تعداد ملانوسیت‌های پوست در نژادهای مختلف یکسان است. سفید بودن یا تیره بودن پوست وابسته به وجود مقدار ملانین تولید شده از ملانوسیت‌های هر فرد است نه افزایش تعداد ملانوسیت‌های پوست هر فرد.

فردی که دارای پوست تیره است ملانوسیت‌هایش یعنی همان سلول‌های رنگ‌دانه ساز فعالیت بیشتری دارند و ملانین همان رنگ‌دانه است بیشتر تولید می‌کند به همین علت پوست تیره‌تر دیده می‌شود.

سلول‌های دیگری که در اپیدرم وجود دارد سلول‌های لانگرهانس هستند در اثر مایکروفاژ‌های اپیدرم بوده و در برابر مواد سمی و عوامل میکروبی پوست رو محافظت کرده و در سیستم ایمنی بدن مشارکت داشته و از این نظر دارای اهمیت هستند

لایه دوم سلول‌های خاردار(Stratum Spinosum)

 این لایه از ۸ الی ۱۰ ردیف سلول چندوجهی تشکیل شده است این سلول‌ها روی لایه بازال قرار گرفته‌اند

و دارای زائده‌ای خاردار بوده که باعث استحکام می‌شود و پیوندهای بین سلولی این لایه در زیر میکروسکوپ شبیه به خار دیده می‌شوند به همین علت به این نام این لایه را گذاشته‌اند.

لایه سوم لایه دانه‌دار(Stratum Granulosum)

این لایه از ۳ تا ۵ ردیف سلول پهن تشکیل شده است سلول‌های این لایه روی لایه خاردار قرار دارند این سلول‌ها در زیر میکروسکوپ به علت داشتن دانه‌های کراتو هیالن در درون سلول خود دانه به دانه هستند و به همین دلیل به این نام خوانده می‌شوند.

 این لایه چون از سطح درم دور است رگ‌های خونی برای تغذیه رسانی ندارد ارگان‌های داخلی خود را ازدست‌داده و کوچک می‌شود و کم‌کم شروع به مردن می‌کند.

لایه چهارم لایه شفاف (Stratum Lucidum)

از ۳ تا ۵ ردیف سلول بسیار پهن تشکیل شده است و چون فاقد هیچ‌گونه حس است به‌صورت شفاف دیده می‌شود و  فقط  در کف دست، کف پا و انگشتان وجود دارند.

لایه پنجم لایه شاخی (Stratum Corneum)

سطحی‌ترین و خارجی‌ترین لایه پوست را لایه شاخی تشکیل می‌دهد که از ۲۵ الی ۳۰ ردیف سلول پهن مرده کراتونوسیت تشکیل شده‌اند.

 در این لایه سلول‌ها ارگان‌های سیتوپلاسمی و هسته خود را ازدست‌داده‌اند و عمری برابر با دو هفته دارد.

پس از ۱۴ روز کورنئوسیت‌ها چسبندگی خود را ازدست‌داده و از پوست‌کنده می‌شوند.

این لایه سد حفاظتی و سد دفاعی پوست در مقابل عوامل محیطی و خارجی آسیب‌رسان است لایه‌های سطحی این لایه به علت ترشحات غدد چربی و عرق دارای PH اسیدی هستند.

اسیدی بودن این سطح پوست از رشد قارچ‌ها و باکتری‌ها جلوگیری می‌کند. همچنین باعث سختی پروتئین‌های کراتین و چسبندگی آنها می‌شود. اگر این حالت اسیدی از بین برود پوست دچار عفونت دهیدراته شدن و زبری می‌شود.

لایه دوم پوست درم (Derm)

درم دومین لایه پوست است و در زیر اپیدرم و بالای هیپودرم قرار دارد و توسط غشای پیوندی پایه به آنها متصل است. استحکام و ارتجاع پوست وابسته به این لایه است. ضخامت آن در پلک 0.5 و در باسن ۴ میلی‌متر است.

درم با شبکه‌های عروقی وسیعی که دارد لایه اپیدرم را تغذیه رسانی می‌کند؛ زیرا عروق خونی در اپیدرم راه نمی‌یابد و اپیدرم فاقد عروق خونی است.

لایه‌های تشکیل‌دهنده درم 2 لایه‌اند که عبارت‌اند از

 1 – پاپیلر

 2 – رتیکولر

درم پاپیلر به قسمتی که در مجاورت اپیدرم قرار دارد می‌گویند و به درم زیر آن درم رتیکولر گفته می‌شود ضخامت لایه درم 5 الی ۷ برابر اپیدرم است و همان‌طور که گفته شد تقریباً از یک میلی‌متر در نواحی صورت تا حدود ۴ میلیمتر در نواحی باسن متفاوت است.

لایه درم از بافت همبند تشکیل شده است و حاوی سلول‌های فیبروپلاست، ماکروفاژ‌ها، لنفوسیت، ملانوسیت و ماست سل است.

در این لایه ضمائمی مانند پروتئین‌های کلاژن الاستن، عروق خونی و لنفی، پایانه‌های عصبی، فولیکول مو، عضله راست‌کننده مو، اعصاب غدد عرق و غدد سباسه قرار دارند که در شکل مشخص هستند و هر کدام وظایف خاص خود را دارند

فیبرهای کلاژنی که در ناحیه درم پاپیلاری قرار دارند به نام فیبرهای کلاژنی پاپیلاری نامیده می‌شوند از رشته‌های نازک تشکیل شده و به‌صورت نازک در سطح زیر اپیدرم قرار دارند.

فیبرهای کلاژنی که در ناحیه درم رتیکولار قرار دارند. فیبرهای کلاژنی رتیکولار نامیده می‌شوند و از رشته‌های ضخیم کلاژن تشکیل شده‌اند که موازی در سطح پوست قرار دارد.

حدود ۳۰ نوع بافت کلاژنی تشکیل شده است که مهمترین آنها کلاژن نوع ۳ و 1 می‌باشد .

فیبرهای الاستین از جنس پروتئین بوده و به استحکام و قابلیت ارتجاعی پوست کمک می‌کنند این فیبرها حدود ۳ درصد وزن خشک درم را تشکیل می‌دهند حالت ارتجاعی داشته و تحت‌تأثیر کشش قرار می‌گیرند و دوباره به حالت طبیعی خود برمی‌گردند پس حالت الاستیسیته و کشسانی پوست مربوط به این رشته‌ها است.

سومین لایه پوست انسان هیپودرم (Hypodermis)

هیپودرم یا لایه زیر درم عمیق‌ترین لایه پوست است که به آن چربی زیر جلدی هم گفته می‌شود.

هیپودرم لایه چربی و بافت همبند است که حاوی اعصاب و عروق بزرگ است این لایه در تنظیم درجه حرارت بدن تنظیم درجه حرارت خود پوست و ذخیره انرژی اهمیت دارد.

ضخامت لایه چربی زیر جلدی در افراد مختلف و قسمت‌های مختلف یکسان نبوده و بسته به جنس نیز متفاوت است و حتی به‌تدریج با بالارفتن سن، دچار آتروفی و بروز نمای پیری می‌شوند.

هیپودرم مانند یک عایق حرارتی عمل می‌کند و حرارت بدن را محفوظ نگه می‌دارد همچنین به عنوان یک ضربه‌گیر ارگان‌های داخلی را حفظ می‌کند چربی لایه هیدرودرم مخزنی برای ذخیره چربی و تولید انرژی است.

این لایه در بعضی از قسمت‌ها مثل باسن و شکم ضخیم است و در بعضی قسمت‌های دیگر مثل پلک و یا پیشانی نازک‌تر است.

عملکردهای مهم پوست انسان

پوست انسان در بدن عملکردهای مختلفی دارد که می‌تواند برای ارگانیسم‌ها مفید باشد. عملکردهای مهم پوست در بدن شامل:

۱- محافظت از بدن در مقابل محیط خارج

همان‌طور که گفته شد پوست اولین سد دفاعی بدن است که از ورود عوامل بیماری‌زا مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها به بافت بدن جلوگیری می‌کند به‌طوری‌که این عوامل بیماری‌زا تنها در حالت آسیب‌دیدگی پوست و زخم‌های ایجاد شده در آن یا از طریق حفره‌هایی مانند بینی و دهان وارد می‌شود.

۲- جلوگیری از هدر رفتن آب

دوزیستان با پوست بسیار نازکی که دارند برای جلوگیری از خشک‌شدن پوست باید همیشه در نزدیکی آب باشند؛ اما انسان‌ها و بیشتر حیوانات خشکزی دیگر، پوست‌های ضخیم‌تری دارند که آب بسیار کمتری از دست دهند انسان‌هایی که در شرایط بیابانی زندگی می‌کنند پوست بدنشان ضخیم‌تر است تا از خروج آب از طریق تعرق در هوای خشک جلوگیری شود.

۳- تنظیم دمای بدن توسط پوست انسان

پوست انسان به‌واسطه فرایند تعرق آب را به طور منظم از دست می‌دهد بدن با آزاد کردن آب روی پوست می‌تواند خود را از طریق تبخیر خنک کند.

این فرایند به بدن اجازه می‌دهد تا خون با دمای بالا از بخش‌های درونی بدن به نزدیکی دمای بدن تعدیل شود. علاوه  بر آن، وقتی پدیده سیخ شدن مو توسط عضلات راست‌کننده مو در هنگام سرما در بدن رخ می‌دهد دلیلش به دام انداختن هوا است. در این رخداد سطح پوست توسط موهای پوستی، دمای بدن را کمتر کاهش داده و بدن گرم می‌ماند.

۴- حس لامسه (بروز احساسات)

پوست دارای اعصاب است که اطلاعات مربوط به فشار، گرما، سرما، درد و لذت را به مغز انتقال می‌دهد این ویژگی به ارگانیسم‌ها کمک می‌کند تا به محیط اطراف خود پاسخ دهند.

۵- ذخیره‌سازی

بسیاری از حیوانات چربی و آب را در بافت‌های پوستی نگه می‌دارند این ذخیره‌سازی به ارگانیسم‌ها اجازه می‌دهد تا این مواد را به عنوان عایق اطراف بدن پوشش داده و در زمان مورد نیاز از آنها استفاده کند.

۶- حفظ سلامتی و زیبایی

درصورتی‌که با  مراقبت‌های ویژه از ظاهر پوست محافظت کنید می‌توانید ظاهری زیبا داشته باشید.

  به همین علت است که انجام‌دادن ماساژ‌های صورت و خدمات فیشال یعنی همان روتین پوستی به‌شدت توصیه می‌شود.

شناخت انواع پوست انسان

در حالی که پوست همه انسان‌ها ساختاری یکسان دارد اختلافات جزئی بیولوژیکی می‌تواند در مراقبت و نگهداری صحیح از پوست بدن تأثیر بسزایی داشته باشد.

 افراد می‌توانند غدد چربی کم یا بیش‌فعال یا غدد عرق کم‌وبیش فعال داشته باشند و همچنین توانایی‌های مختلفی در ذخیره‌سازی آب پوست داشته باشد این تفاوت‌ها در پوستتان باعث می‌شود که افراد پوست‌های مختلفی داشته باشند.

 در این مقاله به طور خلاصه برخی از انواع پوست رایج انسان را برایتان توضیح می‌دهم.

۱- پوست خشک

افراد با پوست خشک چهره‌ای بی‌روح و خشن دارند و اغلب چین و چروک و خطوط بیشتری نسبت به سایر انواع پوست‌ها در پوستشان ظاهر می‌شود. پوست این افراد به‌سرعت رطوبت خود را از دست می‌دهد و بسیار تحریک‌پذیر و شکننده است.

 افرادی که در مناطق خشک زندگی این علایم بیشتر از افرادی که در مناطق مرطوب زندگی می‌کنند روی پوستشان نمایان است.

عواملی مثل

 1- افزایش دمای بدن

 2- مصرف برخی از داروهای خاص

 ۳ – حمام آب گرم‌گرفتن به‌صورت مکرر

 ۴ – شستشوی بیش از حد با صابون یا پاک‌کننده‌های قوی

۵ – قرارگرفتن در معرض آفتاب و گرمای شدید خشکی پوست را تشدید می‌کند.

2 – پوست چرب

 افراد با پوست چرب دارای منافذ بزرگ‌تر از حد طبیعی هستند و پوستی براق و چرمی شکل دارند. این افراد به علت تولید غدد چربی بیشتر روی پوستشان آثار جوش روی صورتشان مشخص است. چربی پوست با عواملی مثل فشار و دست‌کاری، استرس و محیط، اختلالات هورمونی، گرما و رطوبت حتی شستشوی بیش از حد و لایه‌برداری‌های زیاد چربی پوستشان تشدید می‌شود.

3 – پوست مختلط

پوست ترکیبی یا مختلط پوستی است که در بعضی مناطق چرب و برخی دیگر خشک است افرادی که پوست مختلط دارند اصطلاحاً تیزون (T-Zone) چرب یا یوزون (U-Zone) چرب دارند.

افراد با تیزون چرب پیشانی بینی و چانه چرب و بقیه نقاط مثل گونه‌ها خشک است و بعضی افراد دیگر گونه‌های چرب و پیشانی و بینی خشکی دارند.

افرادی که پوست مختلط دارند به دلیل تولید مقدار زیاد چربی وجود در غدد منافذ بزرگ جوش‌های سرسیاه و پوست براقی نیز دارند این میزان چربی در منافذ پوست جمع شده و باعث ایجاد جوش‌های سرسیاه و لکه‌های پوستی می‌شود.

4 – پوست طبیعی

پوستی که فاقد هرگونه مشکلاتی مثل جوش یا خشکی بیش از حد باشد را پوست طبیعی می‌گویند. این پوست‌ها معمولاً سطح متوسطی از روغن و آب در این روستاها وجود دارد و معمولاً منافذ متوسط و لکه‌های کمی دارند و غدد تولید کننده چربی در این نوع پوست بیش از حد فعال نیست.

فاکتور کم آب بودن، حساس بودن، ضخیم شدن پوست و چروک به هر کدام از این انواع پوست‌ها ممکن است اضافه شود.

بایدها و نبایدهای پوست صورت

بایدها

نبایدها

چگونه از پیری پوست جلوگیری کنم؟

پیری پوست یک فرایند طبیعی است، اما با مراقبتهای مناسب می توان آن را به تأخیر انداخت.

از آنجا که با افزایش سن تولید کلاژن در پوست کاهش یافته و پوست حالت الاستیته خود را از دست می‌دهد طبیعتاً پوست دچار افتادگی و چین و چروک می‌شود؛ اما با مراقبت از پوست با ماساژ و تمرکز بر پیشگیری از پیری پوست می‌توانیم این علائم را به تعویق بیندازیم.

مراقبتهای پوست:

• شوینده

• تونر

• آبرسان

• ضد آفتاب

عادات سالم

• تغذیه سالم

• خواب کافی

• ورزش

• اجتناب از سیگار

سؤالات متداول

سخن نهایی

 پوست شما هر نوعی باشد با مراقبت‌ها و روتین‌هایی که انجام می‌دهید می‌توان به پوست نرمال تبدیل شود روتین‌ها به‌صورت شبانه‌روزی، هفتگی و ماهانه  است با مراجعه به مقاله روتین پوستی می‌توانید مراقبت در خانه را روی پوستتان انجام دهید.